ΜΕΤΑΒΛΗΤΟΙ ΑΣΤΕΡΕΣ
του Θανάση Δούβρη
Μεταβλητοί αστέρες ονομάζονται οι αστέρες των οποίων η φωτεινότητα μεταβάλλεται. Οι μεταβολές της φωτεινότητας αυτών των αστέρων μπορούν να κυμανθούν από ένα χιλιοστό του μεγέθους λαμπρότητας (magnitude) ως και τουλάχιστον είκοσι μεγέθη κατά τη διάρκεια της περιόδου τους, η οποία μπορεί να διαρκεί από ένα δευτερόλεπτο έως και αρκετά έτη, ανάλογα με τον τύπο του μεταβλητού αστέρα. Πάνω από 30.000 μεταβλητοί αστέρες είναι γνωστοί και καταχωρημένοι σε καταλόγους, ενώ για πολλές χιλιάδες ακόμα υπάρχει η υποψία ότι είναι μεταβλητοί. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι στους οποίους οφείλεται η αλλαγή της φωτεινότητας των μεταβλητών αστέρων. Οι παλλόμενοι μεταβλητοί, παραδείγματος χάριν, διογκώνονται και συρρικνώνονται λόγω των διαφόρων εσωτερικών δυνάμεων ενώ σε ένα διπλό εκλειπτικό σύστημα αστέρων η φωτεινότητά του θα εξασθενεί όταν ο κύριος και λαμπρότερος αστέρας του συστήματος σκιάζεται από τον αμυδρότερο συνοδό αστέρα και θα λαμπρύνει καθώς ο αμυδρότερος συνοδός αστέρας κινείται μακριά από τον κύριο και λαμπρότερο αστέρα του συστήματος. Η ταξινόμηση των μεταβλητών αστέρων σε διάφορες κατηγορίες οφείλεται στις διαφορετικές αιτίες μεταβολής του φωτός τους.
Οι μεταβλητοί αστέρες είναι ταξινομημένοι είτε ως εγγενείς, όπου η μεταβλητότητα προκαλείται από τις φυσικές αλλαγές, όπως ο παλμός ή η έκρηξη στον αστέρα ή το αστρικό σύστημα (παλλόμενοι μεταβλητοί και εκρηκτικοί μεταβλητοί), είτε ως εξωγενείς, όπου η μεταβλητότητα προκαλείται από την έκλειψη ενός αστέρα από άλλον ή από τα αποτελέσματα της αστρικής περιστροφής (εκλειπτικοί διπλοί και περιστρεφόμενοι αστέρες) Οι μεταβλητοί αστέρες χρειάζεται να παρατηρηθούν συστηματικά για δεκαετίες προκειμένου να καθοριστεί και να αναλυθεί από τους επαγγελματίες αστρονόμους η μακροχρόνια συμπεριφορά τους, έτσι ώστε να σχεδιάζουν τις παρατηρήσεις τους, να συσχετίζουν τα στοιχεία από τις δορυφορικές και επίγειες παρατηρήσεις και να δημιουργούν αυτοματοποιημένα θεωρητικά μοντέλα των μεταβλητών αστέρων. Η έρευνα στους μεταβλητούς αστέρες είναι σημαντική, επειδή μας παρέχει τις πληροφορίες για τις αστρικές ιδιότητες, όπως είναι η μάζα, η ακτίνα, η φωτεινότητα, η θερμοκρασία, η εσωτερική και εξωτερική δομή, η σύνθεση, και η εξέλιξη. Αυτές οι πληροφορίες μπορούν έπειτα να χρησιμοποιηθούν για να κατανοήσουμε και άλλους αστέρες. Οι επαγγελματίες αστρονόμοι δεν έχουν ούτε το διαθέσιμο χρόνο ούτε την απεριόριστη πρόσβαση στα μεγάλα τηλεσκόπια καθώς θα έπρεπε να συγκεντρώσουν τα στοιχεία, όσον αφορά τις αλλαγές στην φωτεινότητα, χιλιάδων μεταβλητών αστέρων. Κατά συνέπεια οι ερασιτέχνες αστρονόμοι έχουν μια πραγματική και ιδιαίτερα χρήσιμη συμβολή στην επιστήμη με την οπτική παρατήρηση των μεταβλητών αστέρων, τη φωτογράφιση, και τα τελευταία χρόνια με τη χρήση των CCD, και την υποβολή των παρατηρήσεών τους στις διεθνείς βάσεις δεδομένων. Η οπτική παρατήρηση των μεταβλητών αστέρων είναι μία από τις βασικές δραστηριότητες αρκετών μελών της ΑΕΣ ενώ το τελευταίο διάστημα γίνονται προσπάθειες καταγραφής τους με συσκευές CCD, έτσι ώστε να υπάρχει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αξιοπιστία στα αποτελέσματα της παρατήρησης. Προσκαλούμε όλους τους φίλους που θα ήθελαν να ασχοληθούν με την αστρονομία των μεταβλητών αστέρων να έρθουν σε επαφή με την ΑΕΣ. Θανάσης Δούβρης |